نسبت های مالی چیست و چه کاربردی دارد؟
نسبتهای مالی مقادیر عددی هستند که به منظور به دست آوردن اطلاعات معنادار از صورت‌های مالی یک شرکت استخراج می‌شوند. اعداد بدست آمده از صورت‌های مالی شرکت مانند ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان نقدینگی، در مواردی همچون آنالیزهای مقداری و ارزیابی نقدینگی، رشد، حاشیه سود، سودآوری، نرخ بازگشت، ارزش‌گذاری و غیره قابل استفاده می اشد. یکی از متداول‌ترین راه‌های تحلیل مالی، محاسبه و بررسی نسبت های مالی است. این نسبت‌ها در چندین گروه تعریف شده‌اند و هر کدام به یکی از جنبه‌های وضعیت مالی شرکت‌ها می‌پردازند.
تجزیه و تحلیل نسبت های مالی بیانگر چه چیزی است ؟
سرمایه گذاران و تحلیلگران برای ارزیابی سلامت مالی شرکت ها از طریق بررسی صورت های مالی گذشته و فعلی شرکت نسبت های مالی استفاده می کنند. داده های تقریبی می توانند عملکرد شرکت را در طول زمان نشان دهند. هم چنین می توان از آنها برای تخمین عملکرد آینده شرکت استفاده کرد. این داده ها همچنین قادر خواهند بود وضعیت مالی یک شرکت را با میانگین بازدهی صنعت مقایسه کرده و همزمان با عملکرد سایر شرکت های حاضر درآن صنعت مقایسه نمایند.
نسبت های مالی معیاری به منظور مقایسه ی شرکت ها هستند. به وسیله ی نسبت های مالی می توان سهام هر صنعت را مورد ارزیابی قرار داد. به همین ترتیب می توانند عملکرد فعلی و گذشته ی آن را مورد مقایسه قرار دهند. به طور کلی، نسبت های مالی معمولا به صورت جداگانه استفاده نمی شوند، بلکه در ترکیب با سایر نسبت ها استفاده می شوند.
نسبتهای نقدینگی
نسبت نقدینگی را به این صورت بیان کرد: نسبتهای نقدینگی اطلاعاتی در مورد توانایی شرکت‌ها در برابر پرداخت دیون کوتاه‌مدت یا عمل به تعهدات کوتاه‌مدتشان فراهم می‌آورند تعریف کرد.
نسبتهای نقدینگی متداول شامل موارد زیر می‌شوند:
نسبت جاری: دارایی‌های جاری/ بدهی‌های جاری
نسبت جاری: توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت با دارایی‌های جاری.
نسبت آنی: توانایی یک شرکت در پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت خود از محل دارایی‌های نقدی
نسبت آنی (سریع) = دارایی‌های جاری – موجودی مواد و کالا / بدهی‌های جار
نسبت وجه نقد: توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت خود از محل وجوه نقد. این نسبت محافظه کارانه‌ترین نسبت نقدینگی است که حساب‌های دریافتنی نیز در آن لحاظ نخواهند شد.
نسبت وجه نقد = موجودی نقدی+ سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت / بدهی‌های جاری
نسبتهای اهرمی
نسبتهای اهرمی مقدار منابع دریافت شده از بدهی را محاسبه می‌کنند. در واقع، از نسبتهای اهرمی به منظور ارزیابی سطح بدهی‌های کوتاه و بلندمدت شرکت ها استفاده می‌شود. نسبتهای اهرمی شامل موارد زیر باشد:
نسبت بدهی: توانایی یک شرکت در پرداخت بدهی‌های کوتاه و بلندمدت با کل دارایی‌های موجود
نسبت بدهی = مجموع بدهی‌ها / مجموع دارایی‌ها
نسبت تسهیلات به سرمایه: میزان اتکای شرکت به استقراض از بانک و حقوق صاحبان سهام برای تامین مالی خود
نسبت تسهیلات به سرمایه = مجموع تسهیلات / مجموع تسهیلات + حقوق صاحبان سهام
نسبت پوشش بهره: نشان دهنده توان شرکت در پرداخت هزینه‌های مالی مثلا بهره وام‌های دریافتنی از محل سود عملیاتی
نسبت پوشش بهره = سود عملیاتی/ هزینه‌های مالی
نسبتهای فعالیت
نسبتهای فعالیت یا کارایی ابزارهایی برای سنجش کاربرد دارایی‌های شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرند و از روش ارزیابی میزان فروش و تاثیر دارایی‌ها بر آن اندازه‌گیری می‌شوند. این دسته از نسبت‌ها، حجم فروش شرکت را با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف مانند موجودی کالا، دارایی ثابت و … مقایسه کرده و میزان به کارگیری موثر منابع شرکت و راندمان عملیات آن را در دوره عملیات ارزیابی می‌کنند.
دوره گردش موجودی کالا یا میانگین سنی کالا:
دوره گردش موجودی کالا، بازه زمانی را نشان می‌دهد که در آن دفعات گردش کالا اتفاق افتاده است. گردش موجودی کالا بیانگر این است که موجودی کالا و مواد اولیه شرکت در یک بازه زمانی مشخص – مثلا یک سال مالی – چند بار به فروش رسیده و جایگزین شده است.
دوره گردش موجودی کالا = متوسط موجودی مواد و کالا *۳۶۵ / بهای تمام شده کالای فروش رفته
دوره وصول مطالبات:نشان دهنده فاصله زمانی تحویل کالا به مشتری تا دریافت وجه نقد از مشتری است. به بیان دیگر، مدت زمانی است که طول می‌کشد تا شرکت مطالبات خود را از مشتریان دریافت کند. با بررسی این نسبت درمی‌یابیم که شرکت درآمد فروش خود را در چه بازه زمانی به چرخه عملیاتی بازمی‌گرداند.
دوره وصول مطالبات = متوسط حساب‌های دریافتنی *۳۶۵ / فروش نسیه
دوره گردش عملیات:به دوره‌ای گفته می‌شود که در طول آن، یک شرکت، مراحل خریداری مواد اولیه، تولید کالا، ارسال به دست مشتری و در نهایت دریافت وجه نقد را سپری می‌کند.
دوره گردش عملیات = دوره وصول مطالبات + دوره گردش موجودی کالا
گردش دارایی:این نسبت، میزان تأثیرگذاری گردش دارایی‌ها را در کسب درآمد شرکت نشان می‌دهد و بیانگر این است که چگونه دارایی‌های شرکت برای ایجاد درآمد به کار گرفته می‌شوند. با مقایسه این نسبت در دوره‌های گذشته می‌توان به این نتیجه رسید که افزایش دارایی‌ها در کسب درآمد بیشتر توسط شرکت، تاثیرگذار بوده است یا خیر.
گردش دارایی = فروش خالص / میانگین جمع دارایی‌ها
نسبتهای سودآوری
نسبتهای سودآوری، توانایی شرکت برای تولید درآمد در جهت عملکرد و سود سهام، دارایی‌های ترازنامه، هزینه‌های عملیاتی و سهام را اندازه‌گیری می‌کند. مهم‌ترین نسبت های مالی سودآوری شامل موارد زیر می‌باشد:
بازده دارایی‌ها: نسبت بازده دارایی‌ها نشان می دهد که شرکت چگونه از منابع و دارایی تحت اختیار خود برای کسب سود بهره برده و برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان خود بازدهی ایجاد کرده است. نسبت بازده دارایی‌ها می‌تواند شاخص نهایی برای ارزیابی کفایت و کارایی مدیریت شرکت باشد.
بازده دارایی = سود خالص / میانگین جمع دارایی‌ها
بازده حقوق صاحبان سهام: یکی از راه ها برای اندازه‌گیری میزان سودآوری شرکت است که روش ایجاد سود با استفاده از سرمایه سهامداران را روشن می‌کند.
بازده حقوق صاحبان سهام = سود خالص / حقوق صاحبان سهام
حاشیه سود ناخالص: این نسبت، عملیات اجرایی و کسب درآمد شرکت را ارزیابی کرده و همچنین توانایی شرکت در کنترل بهای تمام شده کالای فروش رفته را بررسی می کند و رابطه بین فروش و هزینه‌های تولید کالای فروخته شده را نشان می‌دهد.
حاشیه سود ناخالص = سود ناخالص / فروش
حاشیه سود عملیاتی: نسبت سود عملیاتی بیانگر این است که هر یک ریال فروش محصولات یا خدمات چه تأثیری در سود عملیاتی شرکت دارد.
حاشیه سود عملیاتی = سود عملیاتی / فروش
حاشیه سود خالص: درصد حاشیه سود خالص شرکت بیانگر این است که از هر ۱ تومان فروش شرکت چه مقدار آن به سود خالص تبدیل شده است.
حاشیه سود خالص = سود خالص / فروش
نسبتهای ارزش بازار
این نسبت‌ها منعکس کننده نگرش سهامداران و تحلیل گران بازار سرمایه در خصوص عملکرد گذشته و پیش بینی روند آتی شرکت هستند. انواع متداول نسبتهای ارزش بازار عبارت‌اند از:
نسبت ارزش دفتری (P/B): این نسبت بیانگر ارزش ثبت شده خالص دارایی‌ها بر مبنای هر سهم از سهام عادی هستند.
P/B = قیمت بازار هر سهم از سهام عادی * تعداد سهام در دست سهامداران عادی / حقوق صاحبان سهام
نسبت قیمت به درآمد (P/E): این نسبت، دیدگاه تحلیل گران بازار سرمایه را در خصوص سودآوری آتی شرکت تعیین می‌کند و از تقسیم قیمت بازار هر سهم عادی در یک دوره زمانی خاص و سود سالانه آن به دست می‌آید.
P/E = قیمت بازار هر سهم از سهام عادی / سود هر سهم از سهام عادی
نسبت قیمت به فروش (P/S): این نسبت که از حاصل تقسیم ارزش بازار شرکت بر کل فروش ۱۲ ماهه ایجاد می‌شود، به شما می‌گوید برای هر یک ریال فروش سالانه چقدر هزینه می‌کنید.
P/ S = قیمت بازار هر سهم از سهام عادی / کل فروش ۱۲ ماه اخیر شرکت
قیمت به جریان نقدینگی (P/CF): این نسبت از توان قابل ملاحظه‌ای برای پیش بینی بازده سهام برخوردار است و معمولا به وسیله سرمایه‌گذاران نهادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نسبت قیمت به جریان نقدینگی، مواردی از قبیل استهلاک، تخفیف درآمد و مواردی از نقدینگی را که توسط کسب و کار ایجاد شده حذف می‌کند.
امکان مقایسه عملکرد شرکت
مقایسه نسبت های مالی با رقبای اصلی به این منظور صورت می‌گیرد که مشخص شود کدام بخش شرکت عملکرد بهتر یا بدتری نسبت به میانگین صنعت مربوط به خودش دارد. مقایسه بازده دارایی بین شرکت‌ها به یک تحلیلگر یا سرمایه‌گذار کمک می‌کند تا تشخیص دهد کدام شرکت‌ها در جهت افزایش سودآوری، استفاده بهینه‌تری از دارایی‌شان داشته‌اند. استفاده کنندگان نسبت های مالی به دو گروه استفاده کنندگان داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند:
استفاده کنندگان خارجی:
شامل تحلیلگران مالی، سرمایه‌گذاران خرده‌فروشی، اعتباردهندگان، رقبا، مقامات مالیاتی، مقامات نظارتی و ناظران صنعت می‌شوند.
استفاده کنندگان داخلی:
شامل مدیر تیم، کارمندان و مالکان می‌شوند.