انواع بازارهای مالی

زمانی که  از بازارهای مالی حرف می‌زنیم، اکثر افراد تصویر بازار شلوغ بورس نیویورک یا معامله‌گران عصبانی در تالار معاملات آتی شیکاگو را به یاد می‌آورند. ا این تصاویر دیگر قدیمی شده‌اند، زیرا این روزها معاملات آنلاین جای مبادلات رو در رو  و حضوری را گرفته‌اند. صرافی‌های ارز دیجیتال تنها بخشی از بازارهای مالی هستند؛ زیرا این بازارها مدت‌ها پیش از وجود صرافی‌ها و کارگزاری‌ها به شکل امروزی وجود داشته‌اند. بازارهای مالی از زمانی که افراد به کشاورزی و داد و ستد با دیگران روی آوردند ، وجود داشته است . اگر کشاورزان برداشت مناسبی نداشتند، در این صورت  باید برای کاشت محصول در سال بعد بذر به‌دست می‌آوردند. اگر هم برداشت خوبی داشتند باید تصمیم می‌گرفتند که محصولات اضافی  خود را ذخیره و یا  مبادله کنند.وجود همین  شرایط آنها را مجبور می‌کرد تا برای به‌دست آوردن بذر یا غذای ذخیره با دیگران معامله کنند.

بازارهای مالی چیست؟

بازار مالی (Financial Market) بستری می باشد که افراد و نهادها از آن برای انجام معاملات با انواع دارایی‌ها مانند اوراق بهادار، ارزهای دیجیتال و دیگر دارایی‌های استفاده می‌کنند. بازار براساس قرار گرفتن فروشندگان و خریداران در یک مکان کار می‌کند و قانون عرضه و تقاضا نیز قیمت‌ها را در بازار مشخص می‌کند. در واقع ، انواع بازارهای مالی به افراد  این امکان را می دهد تا به راحتی هرچه تمام تر یکدیگر را پیدا کرده ودارایی‌های قابل تعویض خود (اعم از فیزیکی و غیرفیزیکی) را با قیمتی که بر مبنای اصول عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند، با یکدیگر تبادل کنند. و انجام معامله میان کاربران را تسهیل می‌کند.


 

مهم‌ترین کارکردهای بازار مالی

کاهش هزینه دستیابی به اطلاعات

بازار مالی با جمع آوری اطلاعات مالی شرکت‌ها و انعکاس این اطلاعات از طریق انتشار قیمت سهام، سرمایه‌گذران را از پرداخت هزینه‌های زیاد به بنگاه‌های ارزیابی مالی به منظور جستجو و دستیابی به اطلاعات، بی‌نیاز می‌کند.

تسهیل فرایند داد‌و ‌ستد

بازار مالی بستری را ایجاد می‌کند تا خریداران و فروشندگان به سادگی یکدیگر را پیدا کنند. بدین ترتیب، انتقال وجه میان واحدهای سرمایه‌گذاری و واحدهای دارای پس‌انداز و نزدیک کردن خریداران و فروشندگان به یکدیگر، از دیگر مزایا بازار مالی می باشد.

مدیریت ریسک و توزیع خطر

یکی از مهم ترین مسائل پیش روی سرمایه‌گذاران، ریسک فعالیت‌های اقتصادی بزرگ می باشد . بازار مالی از روش انتقال ریسک از افراد شرکت‌کننده در معاملات پرخطر به پس‌اندازکنندگان، می‌تواند به توزیع خطر و مدیریت ریسک بپردازد.

کشف قیمت

کشف قیمت فرایندی می باشد که در آن خریداران و فروشندگان با استفاده از ساز‌و‌کارها، به استقرار بازار رقابت می‌پردازند. در این فرایند خریداران در یک بازه زمانی مشخص تمایل به خرید مقدار مشخصی از یک کالا با قیمت مدنظر خود دارند. فروشندگان آن کالا نیز تمایل به فروش آن کالا به مقدار موردنظر خود و با قیمت معینی دارند.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی بسیار زیادی در سراسر دنیا وجود دارند و هر کشوری حداقل از یکی از انواع بازار های مالی را استفاده می‌کند. برخی از این بازارها کوچک‌تر هستند و سرمایه در گردش کمی دارند، برخی دیگر از بازار ها همانند «بازار بورس نیویورک» که روزانه تریلیون ها دلار معامله در آن معامله  می‌شود در سطح بین‌المللی شناخته شده هستند. در ادامه ۶ نوع از شناخته‌شده‌ترین انواع بازارهای مالی را بررسی می‌کنیم.

بازار سهام (Stock Market)

بازار سهام یا بازار بورس را بعنوام شناخته شده ترین بازار های مالی می شناسیم. در این بازار سهام شرکت‌ها (سهامی عام) توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران عادی خرید و فروش می‌شود. هر سهم قیمت مشخص شده خودرا دارد که براساس عواملی چون ارزش بازار، دارایی‌های شرکت و عرضه و تقاضا و .. مشخص می‌شود. زمانی که ارزش و یا قیمت این سهم‌ها به دلیل عوامل اقتصادی یا تجاری افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذاران می‌توانند با فروش آنها کسب درآمد(سود) کنند. در این بازار خرید سهام برای سرمایه‌گذاران ساده است، اما چالش واقعی انتخاب سهامی است که در نهایت سودآور باشد. در واقع، زمانی که سهامی را با قیمت کمتر خریداری کرده و با قیمت بالاتر به فروش می رسانید، می‌توانید کسب درآمد کنید. تعداد زیادی از شرکت‌ها از بازار سهام به منظور جذب سرمایه استفاده می‌کنند؛ آنها این کار را از طریق بازار اولیه یا عرضه اولیه عمومی (IPO) انجام می‌دهند.
بازار اولیه (Primary Market) زمانی شکل می‌گیرد که دارایی شرکت ها برای اولین بار عرضه و فروخته شوند. در این بازار، شرکت ، سرمایه مورد نیاز خود را به طور مستقیم و از طریق فروش سهام به سرمایه‌گذاران تامین می‌کند. پس از لیست شدن شرکت و عرضه آن در بازار اولیه، معامله‌گران و یا سرمایه گذاران می‌توانند سهام شرکت را در بازار ثانویه خرید و فروش کنند. در حقیقت، تمامی معاملات سهام در بازار بورس، درون بازار ثانویه (Secondary Market) انجام می‌شوند.
نکته جالب اینجاست که بازار بورس اوراق بهادار از قرن‌ها پیش و زمانی که هیچ فناوری در کار نبوده، وجود داشته است. بزرگترین بازارهای سهام که در کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا و ژاپن به شکل امروزی از قرن ۱۹ یا ۲۰ ایجاد شده‌اند.

بازار اوراق قرضه (Bond Market)

این بازار را نیز با نام بازار درآمد ثابت نیز شناخته می شود، شکل دیگری از بازارهای مالی است. شرکت‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها با فروش اوراق قرضه در این بازار سرمایه مورد نیاز خود برای توسعه را به‌دست می‌آورند. بسیاری از شهرداری‌ها نیز برای تامین مالی مخارج مورد نیاز خود به منظور ایجاد و ساخت پروژه های عمومی مانند مدارس ، ایستگاه آتش نشانی، پارک‌ها و جاده‌ها اوراق قرضه منتشر می‌کنند. ارواق قرضه (Bond) نوعی سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذار از طریق خرید اوراق پول قرض می‎‌دهد؛ در مقابل شرکت یا نهاد فروشنده متعهد می‌شود تا اعتبار دریافتی را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره‌ای ثابت بازپرداخت کند.
اوراق قرضه شبیه توافقی میان وام‌دهنده و وام‌گیرنده می باشد با این وجود که جزییات وام مانند مقدار سرمایه، زمان بازپرداخت و سود پرداختی در آن مشخص شده است. به همین دلیل گاهی اوقات به بازار اوراق قرضه بازار بدهی یا بازار اعتباری نیز می‌گویند. اکثر معاملات بازار اوراق قرضه در بازار اولیه انجام می‌شود؛ جایی که در آن سرمایه‌گذاران اوراق قرضه را از فروشندگان (وام‌گیرندگان) خریداری می‌کنند. معامله‌گران می‌توانند اوراق بهاداری را که قبلا منتشر شده در بازار ثانویه خرید و فروش کنند. معمولا این معاملات از طریق بازار بورس یا فرابورس انجام می‌پذیرد، هرچند که حجم سرمایه معامله شده در بازارهای اوراق قرضه بسیار بیشتر از بازارهای سهام است.
یک از مهم‌ترین مزیت بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام، ریسک پایین‌‌تر سرمایه‌گذاری است. همین امر باعث می‌شود تا اوراق قرضه نسبت به سهام بازدهی و سودآوری کمتری نیز داشته باشد. همچین این نکته حائز اهمیت می باشد، با اینکه اوراق قرضه شرکتی نرخ بهره بالاتری دارند اما اوراق تحت حمایت دولت از امنیت بیشتری برخوردار هستند. ورشکستگی بدترین سناریویی است که سرمایه‌گذاران می‌توانند تجربه کنند؛ در این شرایط شرکت‌ها معمولا می‌توانند بخشی از سرمایه را پس بدهند.

بازار کامودیتی (Commodity Market)

یکی دیگر از بازارهای مالی بازار کامودیتی می باشد که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در آن به معامله کالای اساسی می‌پردازند. بطور ساده، کامودیتی کالایی است که می‌توان آن را با کالاهای مشابه دیگر معامله کرد. در این بازار کالاهای اساسی به دو دسته کلی کامودیتی سخت و کامودیتی نرم تقسیم میشوند. کالاهای انرژی مانند نفت و گاز و فلزات گران‌بها مانند طلا، نقره و پلاتین در دسته کامودیتی‌‌های سخت قرار می‌گیرند و کالاهای کشاورزی مانند گندم، ذرت و سویا و محصولاتی مانند پنبه، قهوه و شکر را می‌توان در دسته کامودیتی‌های نرم قرار داد. فلزات اساسی مانند آلومینیوم، مس، روی و آهن نیز در دسته کامودیتی‌های جای می‌گیرند.



معاملات در بازار کامودیتی به دو دسته تقسیم می‌شود: معاملات اسپات (Spot) و معاملات آتی یا فیوچر (Future) در بازار اسپات، کالاهای اساسی با پول مبادله می‌شوند.ولی در بازار آتی نیز کالاهای اساسی در تاریخی از پیش تعیین شده و با قیمتی مشخص معامله می‌شوند. بیشتر معاملات کالاهای اساسی در بازارهای مشتقه معمولا به شکل معاملات اسپات انجام می‌شود. معامله‌گران همچنین می‌توانند کامودیتی‌ها را بازار بورس، فرابورس و صرافی‌های لیست شده به صورت آتی معامله کنند. بورس کالای شیکاگو (CME) و اینترکانتیننتال اکسچنج (ICE) دو کارگزاری بزرگ به منظور انجام معاملات کامودیتی در جهان هستند.
بازارهای کامودیتی قدمتی به اندازه تاریخ تمدن بشری دارند، این بازارها یک بستری متمرکز و با قدرت نقدشوندگی بالا برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کنند. بطور مثال، این بازارها می‌توانند تجارت محصولات کشاورزی را کارآمدتر و هماهنگ‌تر کنند. معاملات آتی بازار کامودیتی، با ایجاد یک مکانیسم خرید تضمین‌شده به بسیاری از کشاورزان کوچک کمک می‌کند
 

بازار ارزهای دیجیتال (Crypto Market)

گسترش فناوری بلاک چین در این سال ها  باعث شده تا ارزهای دیجیتال به عنوان یک دارایی ارزشمند بسیار مورد توجه قرار بگیرند. از سال ۲۰۱۸ بازارهای ارزهای دیجیتال به عنوان یکی از انواع بازار های مالی رشد بسیار سریعی را تجربه کرده‌اند. بیت کوین (BTC)، اتریوم (ETH) و سایر رمز ارزها، همگی دارایی‌های دیجیتال غیر متمرکز مبتنی بر بلاک چین هستند. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار رمز ارزها برای خرید و فروش و نگهداری این رمز ارز ها ی دیجیتالی ،نیاز به استفاده از یک کیف پول ارز دیجیتال خواهند داشت.
واقعیت ارز دیجیتال و ناشناس بازارهای دیجیتال باعث می‌شود تا بستر مناسب‌تری برای انجام پروژه‌های  کلاهبرداری باشد. در این بازار، صرافی‌هایی که از آنها به منظور انجام معاملات استفاده می‌شود به دو بخش صرافی‌های متمرکز (CEX) و صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) دسته بندی می‌شوند. صرافی‌های متمرکز همانطور که از نامشان پیداست بستر متمرکزی برای معامله رمز ارزها می باشند. صرافی‌های غیرمتمرکز بدون هیچ مرجع مرکزی کار می‌کنند؛ این صرافی امکان مبادله بدون واسطه و  همتا به همتا (P2P) ارزهای دیجیتال را برای کاربران خود فراهم می‌کنند.
با اینکه بازار کریپتوکارنسی یک بازار مالی بسیار نو پا می باشد اما در دهه گذشته به طور اعجاب آوری گسترش یافته است. بر برخی از کارشناسان عقیده دارند که عدم وجود یک سیستم قانون‌گذاری مشخص، بزرگ‌ترین ایراد این بازار است. کشورهای مختلف قوانین متفاوتی در رابطه با استفاده از رمز ارزها دارند؛ در حقیقت بسیاری از کشورها بازار ارزهای دیجیتال را به‌جای نوآوری یک خطر بزرگ برای اقتصاد خود می‌دانند.

بازار فارکس (Forex Market)

فارکس (Forex) کوتاه شده عبارت Foreign Exchange به معنی تبادل ارزهای خارجی است. بازار مالی فارکس یکی از مهم ترین بازارهای مالی می باشد؛ سرمایه‌گذاران خرد، بانک‌ها، شرکت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های مدیریت سرمایه گذاری ،از بازار فارکس به منظور پوشش ریسک (Hedging) استفاده می‌کنند. برخلاف تصور بسیاری از افراد، اولین شکل از بازارهای فارکس قرن‌ها قدمت دارند و به دوره بین النهرین باز می‌گردند.
معامله‌گران می‌توانند ۱۷۰ جفت ارز مختلف را در بازار فارکس معامله کنند. در حال حضر حجم معاملات روزانه بزرگترین بازار مالی ، در حدود ۶.۶ تریلیون دلار و بیش از مجموع بازارهای سهام، بازارهای مشتقه و بازار ارزهای دیجیتال می باشد.
فارکس یک بازار مالی گسترده است، در واقع شبکه گسترده‌ای از کامپیوترها و واسطه‌ها در سراسر دنیا این بازار را تشکیل داده‌اند. همچنین، کارگزاران فارکس می‌توانند به عنوان بازارساز (Market Maker) عمل کنند و قیمت‌های بید (Bid) و اسک (Ask) پیشنهاد دهند که با قیمت رقبا در بازار متفاوت است.
بازار فارکس را می‌توان به دو بخش دسته بندی کرد: بازار بین بانکی و بازار خارج بورس (OTC)
بازار بین‌ بانکی (Interbank Market) شبکه‌ای جهانی می باشد که بانک‌ها و موسسات مالی از آن به منظور مبادله ارزها و سایر مشتقات ارزی میان خود استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نیز می‌توانند با استفاده از کارگزاری‌ یا بروکر‌ها به معامله در بازار خارج از بورس (OCT) فارکس بپردازند.

بازار مشتقه (Derivatives Market)

بازار مشتقه یکی از مدرن‌ترین انواع بازارهای مالی است. به زبان ساده، بازار مشتقه زمینه ای را فراهم می‌کند که در آن خریداران و فروشندگان دارایی تحت نظر خود را بر روی یک قیمت توافقی پیش خرید یا پیش فروش ‌کنند. در این بازار، دارایی‌ها و کالاها به شکل اوراق مشتقه‌ مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله، قابل خرید و فروش می باشند . این قراردادهای مالی ارزش خود را از یک کالای اساسی یا گروهی از دارایی‌ها مانند سهام، اوراق قرضه، ارزها و غیره به‌ دست می‌آورند به همین علت به اوراق مشقه، و یا اوراق ثانویه نیز نامبرده می شود.
سرمایه‌گذاران از اوراق مشتقه به منظور پوشش ریسک (Hedge)، کاهش ریسک استفاده می‎‌کنند. بسیاری از افراد روند سرمایه‌گذاری در بازار مشتقه را به عنوان شکلی پیشرفته از سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرند. قراردادهای اوراق مشتقه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: لاک (Lock) و آپشن (Option). در قراردادهای لاک مانند قراردادهای آتی، طرفین معامله از ابتدا در مورد شرایط و مدت زمان قرارداد متعهد می‌شوند. در قراردادهای آپشن یا اختیار معامله مانند قراردادهای سهام، به طرفین این اجازه را می‌دهند تا پیش از پایان زمان قرارداد، حق خرید یا فروش دارایی خود را داشته باشند.