آثار افزایش قیمت حامل‌‏‏‏های انرژی

مآخذ: دنیای اقتصاد، تاریخ 1401/03/30

حامل‌‌‌های انرژی جزو گروه محصولات کامودیتی (Commodity Market) یا همان کالای اولیه هستند و نقش تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد ایران و حتی بازار بورس بر عهده دارند. بدین ترتیب، نوسانات و تحولات عمده این گروه از محصولات، به‌عنوان محصولات پیشرو، در شکل‌گیری انتظارات تورمی و حتی تعیین رنگ بورس نقش کلیدی ایفا می‌‌‌کند.
در مطالعه‌ای که نتایج آن در ادامه آمده،  آثار تکانه‌‌‌های قیمتی هریک از حامل‌‌‌های انرژی بر تورم با استفاده از نرم‌افزار Dynare  شبیه‌‌‌سازی شده است.

آثار تورمی افزایش 50 درصدی قیمت بنزین:

بیش از 85‌درصد بنزین مورد استفاده در ایران، در پالایشگاه‌‌‌‌‌‌های کشور تولید می‌شود و به دلیل کاربری گسترده به‌عنوان سوخت عمومی، بین سایر مشتقات نفتی از جایگاه استراتژیک و بسیار حساسی برخوردار است. اما به‌رغم کاهش چشمگیر میزان واردات این محصول در چند سال اخیر (به‌خصوص به‌ دلیل تولید بنزین حتی در صنایع پتروشیمی)، این محصول تنها مشتق نفتی است که تقریبا همواره واردات آن ادامه داشته است.

افزایش یکباره قیمت بنزین به 45.000 ریال به‌صورت آنی سطح عمومی قیمت‌ها را به‌میزان 5‏/ 2‌درصد افزایش می‌دهد. در نتیجه افزایش قیمت بنزین در سال دوم، تورم اندکی بیش از 3‌درصد افزایش می‌‌‌یابد، سپس آثار تورمی این افزایش قیمت، به‌تدریج کاهش می‌یابد و در سال پنجم، تقریبا بی‌‌‌اثر می‌شود.

آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت گازوئیل:

گازوئیل به‌طور عمده، به‌عنوان سوخت موتورهای دیزلی و تاسیسات حرارتی استفاده می‌شود و در ساختار اقتصادی و صنعتی ایران، اهمیت خاصی دارد.
افزایش قیمتی گازوئیل بنا به افزایش گسترده در صنایع کشور، اثر مستقیم و آنی بر سطح عمومی قیمت‌ها دارد و آن را به میزان 42‏/ 3‌درصد افزایش می‌دهد. این میزان طی سه‌سال تشدید شده و حتی به 79‏/ 6‌درصد رسیده، سپس روند کاهشی را طی کرده است و بعد از 30سال به 5‌درصد خواهد رسید (یعنی حتی با گذشت 30سال نیز آثار تورمی افزایش قیمت آن در اقتصاد از بین نمی‌رود).

آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت برق:

انرژی الکتریکی دارای کاربردهای بسیار گسترده در تمام صنایع کوچک و بزرگ، مصارف عمومی، روشنایی معابر، کشاورزی و خانگی است.
در نتیجه، افزایش قیمت 50درصدی انرژی الکتریکی، سطح عمومی قیمت‌ها را به‌صورت آنی به میزان 2‌درصد افزایش می‌دهد، سپس آثار تورمی این افزایش قیمت روند کاهشی به خود می‌گیرد و بعد از پنج‌سال از اقتصاد محو می‌‌‌شود.

آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت گاز طبیعی:

گاز طبیعی در مقیاس بسیار وسیع، در حوزه‌های صنعتی و خانگی به کار می‌رود. سیاستگذاری دولت طی چند دهه اخیر مصارف این ماده را به‌شدت گسترده‌‌‌تر کرده، به‌طوری‌که گاز طبیعی هم‌‌‌اکنون خوراک اصلی نیروگاه‌‌‌ها و حتی صنایع پتروشیمی است.
با افزایش 50درصدی قیمت گاز طبیعی، سطح عمومی قیمت‌ها به‌صورت آنی به میزان 6‌درصد افزایش یافته، این میزان طی سه‌سال تشدید شده و به 5‏/ 11‌درصد رسیده، سپس روند کاملا نزولی به خود می‌گیرد؛ اما حتی پس از 30سال نیز آثار این افزایش قیمت از بین نمی‌رود و به 5‌درصد خواهد رسید.

آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت نفت کوره:

نفت‌کوره به‌عنوان ارزان‌‌‌ترین ماده سوختنی برای کوره حمام‌‌‌ها، تنور نانوایی‌‌‌ها و موتورهای دیزل و برخی نیروگاه‌‌‌ها مطرح بوده و دارای مصارف صنعتی گسترده‌‌‌ای است.
بنابراین افزایش 50درصدی قیمت آن، سطح عمومی قیمت‌ها را به میزان 63‏/ 2‌درصد افزایش می‌دهد. این افزایش طی دوسال تشدید شده و به 3‌درصد نیز افزایش خواهد یافت، سپس روند کاهشی به خود می‌گیرد و بعد از هفت‌سال بی‌اثر خواهد شد.
نتایج مطالعه حاضر در مجموع بیان می‌دارد که به‌رغم فراوانی منابع انرژی در ایران، وقوع شوک‌‌‌های قیمتی در حامل‌‌‌های انرژی باعث کاهش تولید و افزایش سطح عمومی‌‌‌ قیمت‌ها می‌شود و اقتصاد را به سمت رکود سوق می‌دهد.
نگاهی اجمالی به تاثیر افزایش 50درصدی قیمت هریک از آنها به‌تنهایی، موید آثار شدیدا تورمی و ایجاد انتظارات تورمی در اقتصاد ایران است.
بنابراین هرگونه افزایشی در قیمت حامل‌‌‌های انرژی باید با برنامه‌‌‌ریزی قبلی و جامع، به‌صورت تدریجی و مرحله به مرحله و همراه با نقش مکملی سیاست‌‌‌های حمایتی و نظارتی دولت صورت پذیرد و هیچ‌گونه حرکت شتاب‌زده و بی‌‌‌برنامه‌‌‌ای توصیه نمی‌‌‌شود.